GERT SLINGS<B>OVERVAL ZWOLLE</B>
Hoofdstuk 12
MISLUKTE OVERVAL OP DISTRIBUTIEKANTOOR TE ZWOLLE OP 17 JULI 1944
Inleiding
Niet elke actie lukte. Er was soms een veel zwaardere bewaking dan verwacht. Ook kon het misgaan door geklungel van een van de overvallers, zoals in Zwolle.
In het boek van Gejo Alberts lees ik van verschillende mislukkingen:
een mislukte overval op het Huis van Bewaring te Hengelo op 27 januari 1944. De man die ze wilden bevrijden, Piet Fleurke van het illegale Trouw, bleek in Enschede vast te zitten.
Op 30 januari 1944 wordt daarom een overval gedaan op het politiebureau te Enschede. Weer mislukt, want de man om wie het misging in Hengelo zit daar nu wel. Dus een van het kastje naar de muur-verhaal. Zo zie je maar weer hoe belangrijk goede inlichtingen waren.
Over de mislukte overval op het distributiekantoor te Diepenheim ging het in hoofdstuk 7.
Verder mislukten wapendroppings vaker dan dat ze lukten. Dat is ook begrijpelijk.
Om nog maar niet te spreken over het verraad, dat alom op de loer lag.
Zo zat ook het verzetswerk vol met mee- en tegenvallers. Vooral als het tegenzat was de eenheid van de groep van levensbelang. Wanneer er sprake was van schuld, was het van grote betekenis dat de schuld collectief werd gedragen. Alleen dan kon men samen verder.
Het carillon
Vlakbij Zwolle ligt Kampen. Daar werkte de dichteres Ida Gerhardt. Zij geeft een fraaie impressie van de betekenis van de oude vaderlandse liederen, met name van Adriaen Valerius. Ze tekent het klokkenspel van de Nieuwe Toren in Kampen. Het Carillon is een van de juweeltjes uit het Geuzenliedboek. Kennelijk geschreven voordat de klokken werden omgesmolten tot kanonnen.
HET CARILLON
Ik zag de mensen in de straten,
hun armoe en hun grauw gezicht. -
toen streek er over de gelaten
een luisteren, een vleug van licht.
Want boven in de klokketoren
na 't donker-bronzen urenslaan
ving over heel de stad te horen
de beiaardier te spelen aan.
Valerius: - een statig zingen
waarin de zware klok bewoog,
doorstrooid van lichter sprankelingen
'wij slaan het oog tot U omhoog.'
En één tussen de naamloos velen,
gedrongen aan den huizenkant
stond ik te luisteren naar dit spelen
dat zong van mijn geschonden land.
Dit sprakelooze samenkomen
en Hollands licht over de stad, -
nooit heb ik wat ons werd ontnomen
zoo bitter, bitter liefgehad.
Ida Gerhardt
Overval op distributiekantoor te Zwolle
Via een illegale werker, afkomstig uit Zwolle, krijgt de Apeldoornse KP inlichtingen dat in Zwolle nieuwe bonnen zijn aangekomen op het distributiekantoor.
Het disirbutiekantoor was hier gevestigd.
Aan de Zeven Alleetjes nr 1.
Het was het Kantoorgebouw van de
vm N.V. Electriciteits Fabriek IJsselcentrale,
gebouwd in de periode 1939-1946.
Nu hoofdgebouw van de GGD.
(Dank aan Bert Jan Hartman)
De Zwolse illegale werker bespreekt een mogelijke overval met Joop Abbink, in Apeldoorn. Hij zegt dat de overval zo eenvoudig is, dat hij het met een bakfiets zal kunnen doen. Het enige dat hij, volgens zijn zeggen, daarbij nodig heeft is een pistool en de assistentie van twee KP'ers van Apeldoorn.Abbink hoort hem aan en bespreekt de zaak met Johannes ter Horst. Het plan tot een overval wordt gemaakt, waarbij een gecombineerde bezetting van KP'ers van Apeldoorn en Enschede mee zullen doen.
Piet Alberts:
"In het laatst van de week kwam Johannes ook kijken met Dolf. Dat was een nieuweling, maar hij kwam niet voor vakantie.
We moesten mee naar Zwolle, om daar nog een paar bonnen te halen, maar wij wilden niet mee, want wij wilden ons de vakantie (in Giethoorn) niet laten bederven.
Johannes was kwaad en Geert was kwaad. Johannes zei:"Jullie zijn ontslagen!" En zo werd er een beetje doorgebromd, totdat wij meegingen".
Zo rijden, op maandag 17 juli 1944, in de middag, Johannes ter Horst, Geert Schoonman, Piet Alberts, en een zekere Dolf, met de auto, vanuit Giethoorn, naar de afgesproken plaats in Zwolle. Joop Abbink, Joop Wiebe en nog enige personen, van de KP-Apeldoorn, komen ook met hun auto naar de afgesproken plaats en dan gaan de mannen tot actie over.
Joop Abbink:
"Bernard was de man die ons inlichtingen gaf. Johannes had iedereen een bepaalde plaats aangewezen, wie het eerst naar binnen zou gaan enzovoort. Dat was prima in orde. Het was een koud kunstje geweest, maar het is allemaal verkeerd gelopen.
Bernhard is meen ik de eerste of tweede geweest die naar binnen ging en toen hij een agent zag grijpen naar zijn pistool, is hij aan het schieten gegaan en hij is hard gaan lopen".
Piet Alberts:
"In Zwolle is de kraak dan ook helemaal mislukt, omdat Dolf en nog één druk begonnen te schieten. Wij renden allemaal vlug naar de wagen en dan weg.
Tot Geert zei: "Waar is Johannes?"
Weer terug, toen zagen wij Johannes lopen, tot op een paar meter gevolgd door een politieagent. Wij wenkten hem.
Toen maakte hij een beweging met zijn hand dat wij maar door moesten rijden. Toen zijn wij dan ook doorgereden tot net buiten Zwolle. Daar zijn wij eruit gestapt om Johannes te zoeken, maar hij was nergens te vinden. Toen zijn wij weer naar Giethoorn gegaan.
Johannes is dan ook goed overgekomen".
Joop Abbink:
"Johannes is zo woest geweest, dat hij niet met onze auto mee wilde.
Doodkalm is hij Zwolle ingelopen. Johannes meende dat de zaak evengoed doorgezet had kunnen worden, ondanks dat er geschoten was."
Deze Bernhard was vermoedelijk een onderwijzer uit Groningen. Hij kon helemaal niet schieten en toen hij een pistool kreeg van de groep uit Enschede moest men hem nog vertellen hoe je zo'n ding vast moest houden.
Een vervalst legitimatiebewijs van Johannes.
Het is van de spoorwegen.
Zijn beroep is commies.
Alarmeringsbericht
Naar aanleiding van deze overval verstuurt de gewestelijke alarmeringsdienst te Zwolle een alarmeringsbericht, dat onder andere in Enschede als volgt wordt ontvangen:
Alarmeringsbericht aan de wachtcommandant van politie te Enschede d.d. 17 juli 1944, te 20.30 uur.
"Heden, omstreeks 18.05 uur, is een poging gedaan, door twee personen, met pistolen bewapend, een overval te doen in het distributiekantoor te Zwolle.
Zij kwamen aan de achterzijde van het gebouw binnen en vuurden 2 schoten af op de wachtmeester der politie Van Gennep, die met twee burgers het gebouw bewaakte. De schoten troffen geen doel.
De wachtmeester bukte zich en greep zijn revolver, doch had geen tijd meer om te vuren, aangezien de overvallers inmiddels de vlucht namen."
Signalement van de daders
1e. Ongeveer 45 jaar, blootshoofds, blond, glad achterover gekamd haar, middelmatige lengte, droeg een bril, gekleed in een lichtgekleurd kostuum.
2e. Ongeveer 45 jaar, bruin colbert kostuum, rood blond gezicht, middelmatig postuur, blootshoofd, achterover gekamd haar.
De daders waren vermoedelijk met een auto, waarvan tot op heden het signalement niet bekend is.
Beide personen hebben ieder een schot gelost. Daar ter plaatse werden gevonden 2 kogels respectievelijk een patroon van het kaliber 6.35 mm en 7.65 mm. De O.A.V. wordt verzocht. Posten uitgezet.
Te 22.40 uur, komt er een aanvullend bericht dat als volgt luidt:
"Wordt nader medegedeeld dat de daders in totaal met 6 tot 8 personen waren. Zij hebben gebruik gemaakt van een donkergekleurde gesloten personenauto, waarvan het nummer vermoedelijk bedekt was."
DE OORLOG IN BEELD: HOE ERG HET WAS!
De armoe trekt voorbij
Ida Gerhardt dichtte: "Ik zag de mensen in de straten, hun armoe en hun grauw gezicht."
Op de tekening staat De baas van 't spul, de welgedaanheid zelve, als tegenpool van de opa met huilend kleinkind op de terugweg van de gaarkeuken.
In de etalage staan de holle leuzen van het nationaal-socialisme uitgebeeld.